De Osse VVD-prominent en columnist voor lokale zender D-tv, Robert-Jan Steegman, schreef een stuk waarin hij hoopt dat er in 2016 een einde aan betutteling vanuit de overheid komt. Ook op Twitter brengt hij regelmatig “betutteling” onder de aandacht.
In zijn stuk geeft hij voorbeelden: de spaarlamp, wilde dieren in het circus, ballonnen, vuurwerk, plastic tassen, overbodig verpakkingsmateriaal, aandacht voor dik-makers onder kinderen en als kers op de taart: roken. Allemaal betutteling. En dat is links en dus onzinnig om over na te denken.
Steegman beweert dat de burger rationeel genoeg is om zelf te beslissen en dwingende betutteling enkel averechts werkt.
Vrijheid
De Engelse filosoof John Stuart Mill, overtuigd liberaal en voorstander van verregaand utilisme, bracht echter interessante punten naar voren als het gaat over het evenwicht tussen individuele vrijheid en overheidsingrijpen. In Over Vrijheid (1859) schreef hij:
Het enige oogmerk dat de mensheid het recht geeft om individueel of collectief in te grijpen in de vrijheid van handelen van een van hen, is hun eigen bescherming; en de enige reden waarom men rechtmatig macht kan uitoefenen over enig lid van een beschaafde samenleving, tegen zijn zin in, is de zorg dat anderen geen schade wordt toegebracht.
Een hele mond vol, maar wel – in het kort – een belangrijk stuk. Waar een individu een ander schade berokkent, is het aan de overheid in te grijpen. Wat dan “schade” is, is uiteraard te bespreken.
Schade
“Schade”, wat is dat dan? Onder andere het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG), een samenwerkingsverband van de Gezondheidsraad en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) publiceert daar over: waar mag en kan een overheid, werkgever of verzekeraar de leefstijl van haar onderdanen en medewerkers beïnvloeden (PDF)? Waar eindigt de vrijheid van een individu?
De voorbeelden zijn eindeloos. Denk bijvoorbeeld eens aan autogordels: anno nu zijn er maar weinig mensen die daar echt moeite mee hebben en hebben ze hun preventieve werking ruimschoots bewezen. Toen ze in 1975 ingevoerd werden, werden ze als onveilig en betutteld beschouwd.
Terwijl het aantal ouderen onder fietsslachtoffers rap toeneemt, en een fietshelm dit kan voorkomen, is deze nog niet verplicht. Ook dit is volgens velen betutteling. Geen zakken van 50kg cement meer, voorkomen van te zwaar geladen kruiwagens, inzicht geven in de ondoorzichtige lange termijn gevolgen van te zwaar werk: betutteling.
Maar zijn dit geen voorbeelden van juist individuele vrijheden? Waarom zou een overheid zich hiermee willen bemoeien? Brengt iemand met een glaasje op, die tegen een boom aan knalt, schade aan anderen toe? Denken we daarbij aan familieleden en vrienden? Of gaan we verder en denken we na over zorgkosten, het gebrek aan arbeidsuren, het schuldgevoel wat iemand ten deel valt als jij als slachtoffer ernstig gewond raakt bij een verkeersongeval, terwijl dat misschien eenvoudig vermindert had kunnen worden? En jawel, ook bij de discussie over alcohol in het verkeer vonden mensen het betutteling. Dat rationeel denken van ons mensen blijkt in de praktijk dus nogal tegen te vallen.
Betutteling werkt averechts
Over één ding zijn Steegman en ik het eens: betutteling werkt inderdaad averechts. Nou ja, ongeveer eens dan.
Neem nu consumentenvuurwerk. Ik zelf heb er noch persoonlijk noch politiek een uitgewerkt standpunt over. Steegman zegt daarover:
Wat er ook aan zit te komen is een vuurwerkverbod aangezien mensen zich er maar liefst een dag per jaar aan moeten ergeren.
Blijkbaar is het Verbond van Verzekeraars een club die zich een dagje ergert, dit jaar aan wel 11 miljoen euro schade. Ook oogartsen ergeren zich, vanwege de oogletsel-slachtoffers, vooral onder kinderen. Chirurgen die de slachtoffers, voornamelijk kinderen, onder ogen kregen waren ook niet bepaald blij: amputaties, botbreuken en ernstige brandwonden. De fysieke pijn die bijvoorbeeld spastische mensen ondervinden moeten maar ze maar verdragen voor de lol van anderen? Dat er mensen zijn die tientallen, zo niet honderden euro’s uitgeven aan het voorkomen van een paar weken stress bij hun huisdieren, gaat ook wel wat verder dan “een dagje ergeren”. Het overgrote deel door legaal vuurwerk.
Hier over nadenken? Nutteloze betutteling. En daarmee is de kous af.
Iets tot “betutteling” verklaren werkt inderdaad averechts: niets meer dan een voortijdige poging de discussie dood te slaan, de weigering om je eigen of andermans standpunten in overweging te nemen, het is de roep van degene zonder argumenten.
Ik wens ook een einde aan betutteling, maar dan vooral aan het “betutteling!” roepen, dan komen discussies tenminste fatsoenlijk op gang.
Als ik het goed begrijp gaan artsen en verzekeraars dus voor ons nog meer bepalen wat we wel en niet mogen. Dan zie ik het somber in. Wat betreft vuurwerk de volgende anekdote: wij werden door onze kinderen nota bene aangesproken op het feit dat we geen vuurwerkbrillen op deden toen we naar buiten liepen; mooi bewijs dat vanuit een goede voorlichting mensen vrijwillig aan preventie gaan doen. Ander voorbeeld van hoe het ook kan: tien jaar geleden zag je nog veel toerfietsers zonder helm, nu is het een uitzondering. Dat geldt ook voor skiën waar ook iedereen, zonder dwang, met helm en steeds meer mensen met rugprotectie de pistes op gaan. De tijd is voorbij dat politici voor ons moeten denken, laat ze ons aan het denken zetten, werkt veel beter!
Als ik het goed begrijp…
Nee, blijkbaar nog steeds niet. Je opmerking over mensen die zich “een dagje ergeren” is verschrikkelijk kleinerend. Je schuift daarmee simplistisch en zonder enige overweging de ernstige gevolgen, klachten en problemen van en voor anderen zomaar van tafel. En dat is wat je met “betutteling!”-roepen veel en veel te snel doet.
Wil je aan het denken gezet worden? Ga dan de discussie aan.
Helaas doe je dat in bovenstaande reactie nog steeds niet: net als een recalcitrante puber begin je als eerste over de artsen en verzekeraars die “gaan bepalen wat we wel en niet mogen”, in plaats van op hun commentaren in te gaan. Tja. En dat jouw kinderen je moeten wijzen op het gebruik van veiligheidsbrillen laat per direct zien dat het volwassen rationeel denkvermogen het laat afweten. Die anekdote is dan ook een prima voorbeeld waarbij volgende generaties heel anders denken over wat anderen “betutteling” noemen. Bij deze bedank ik je voor het onderschrijven van mijn punt.
Zelden snap ik waar Steegman het over heeft. Ditmaal snap ik hem
wel. Het zal onze dorpse afkomst wel zijn. Want ook ik zie een verband
tussen het toenemend gebruik van fietshelmen, het selectief-strikte
verbod op alcohol- en drugsgebruik, het voorschrift van de school van
ons kind over wat in de lunchboxen van onze kinderen toegestaan is, en
de roep van Martijn Tonies voor afschaffing van vuurwerk rondom
nieuwjaar.
Samenleven veronderstelt collectieve normen en waarden. Én individuele
verantwoordelijkheid, aanpassing en ongemak. Natuurlijk moeten we doen
wat we kunnen om schade die volgt uit dergelijke culturele fenomenen
zoveel mogelijk te beperken. Maar liefst zonder die cultuur –en
daarmee de samenhang in de maatschappij– de nek om te draaien. En
juist door elkaar op te zoeken en te inspireren het goede te doen.
Afgezien van de kinderen die het vuurwerk misbruiken, gaat het in deze
concrete discussie om volwassenen, die –volgens de schrijver–
jaar-in jaar-uit ‘slachtoffer’ worden van een ongemak dat toch
behoorlijk overzichtelijk is (pijlen die gedurende één nacht per jaar
ontploffen in de lucht). Het lijkt mij dat elke volwassene daar mee
zou moeten kunnen dealen? En wat de dieren betreft; voor zover ze niet
lijfelijk in aanraking komen met Cobra of Carbiet beperkt de schade
zich voor hen tot wat stress. Soi.
De grenzen die aan wenselijkheid, (on)gemak en de verantwoordelijkheid
gesteld kunnen worden, moeten in de maatschappelijke discussie
opgezocht en genuanceerd worden. Getuige de tasjesmaatregel worden
winkeliers en klanten daartoe niet handelingsbekwaam geacht. Dat op
zich is erg genoeg. Maar veel gekker moet het toch niet worden. Toch?
Hallo Ronald,
Dank voor je reactie. Ik pleit overigens nog helemaal nergens voor, qua vuurwerk. Het punt is: doe commentaar en overwegingen niet zomaar af als betutteling. Neem het vuurwerk voorbeeld, als leuk heet hangijzer, waar ik nu woon heb ik er nauwelijks last van. In mijn vorige woning was dat heel anders. En dus stel ik mijn huidige situatie niet boven de ervaring die anderen hebben, want daarmee doe ik hun ervaring teniet. De discussie aangaan, overwegen en afwegen is een stuk beter dan simpelweg “betutteling” roepen.
Gelijk heb je! Mooi dat jij nog wel kunt genieten van Hollandse knegteriuheid. De meeste mensen kunnen dan niet en blijven hangen in gemopper! Goed voorbeeld doet goed volgen, ga me proberen minder op te winden over gezeur op mijn werk!X MO