Vandaag herdenk ik speciaal Martin Niemöller, theoloog en luteraans pastoor. Jullie kennen de man wel van zijn gedichten, het is in meerdere varianten bekend.

Niemöller had in het begin niet zoveel tegen Hitler, hij zag hem als bondgenoot in de strijd tegen de ongelovige sociaal-democraten en communisten en de manier om ‘Duitsland weer groot en machtig te maken’. Hitler had hem beloofd de Kerk met rust te laten en geen getto’s voor Joden te maken of geweld tegen hen te gebruiken.

In 1936 keerde hij zich tegen het ‘arisch ras’-denken van de nazi’s. Kort daarna werd hij gezien als staatsvijand en arrestatie volgde. Hij bracht 7 jaar door in de concentratiekampen van Sachsenhausen en Dachau.

Niemöller veranderde van mening: hij zag dat Hitler zich niet aan zijn afspraken hield en zag in dat het een grote vergissing was hem te vertrouwen: wat op het eerste gezicht een beweging was om een volk trots te maken, bleek in werkelijkheid een doods-cultus die klein begon en uitgroeide tot een machtig vernietigingsapparaat.

Martin Niemöller realiseerde zich dat verzet tegen aanvallen vanaf het begin af aan gevoerd moet worden.

First they came for the Communists
And I did not speak out
Because I was not a Communist

Then they came for the Socialists
And I did not speak out
Because I was not a Socialist

Then they came for the trade unionists
And I did not speak out
Because I was not a trade unionist

Then they came for the Jews
And I did not speak out
Because I was not a Jew

Then they came for me
And there was no one left
To speak out for me

— Martin Niemöller

Ik herdenk speciaal Martin Niemöller, omdat ik de dodenherdenking van 4 mei altijd koppel aan de opdracht die we elkaar meegeven: dit nooit weer.

Heden ten dage zien we politieke krachten die de instituten van onze democratie voortdurend aanvallen.

De onafhankelijke pers moet er aan geloven. De rechterlijke macht. Andere politieke partijen worden afgeschilderd als existentiële bedreiging voor ons bestaan. Er is een kliklijn waar je docenten kan aangeven. Vakbonden en ‘linksen’ zijn de schuld van alles. Moslims en andere minderheden zijn gevaarlijk en horen hier niet thuis. Wetenschappers, feministen, architecten, artiesten en zelfs de Postcodeloterij met haar steun voor goede doelen, zoals Amnesty en haar gevecht voor homo-emancipatie, krijgen er van langs.

“Forum voor Democratie” doet alsof ze onze trots terug wil geven en breekt ondertussen de fundamenten van onze vrije maatschappij af.

Neem tijd voor Martin Niemöller en trek lessen uit zijn ervaringen. Houd ‘dit nooit weer’ in gedachten en verdien vanavond de vrijheid van morgen. Laten we herdenken.