Op de één of andere manier is er de laatste jaren wat aan de hand met de Dodenherdenking op 4 mei. De gebeurtenis lijkt gekaapt door uitingen met een nationalistische ondertoon. Er is ophef over gestorven Marokkaanse soldaten, over Syrische vluchtelingen, over welke militairen je wel of niet mag herdenken en over of antisemitisme erger is als het van persoon X in plaats van persoon Y afkomstig is.
Op een dag dat we massaal ‘dit nooit meer’ mompelen is zoiets ronduit bizar.
Vrijheid
In Oss ben ik al jaren bij de Dodenherdenking. Ik heb geen onderdrukking en oorlog meegemaakt, enkel veiligheid en een economische crisis hier en daar. De herdenking laat me stil staan bij de verschrikkelijkheden, bij de offers en bij de bevrijding die in ons verleden liggen. En die in onze herinnering moeten blijven voortbestaan. Helaas, daar zit een probleem: mensen die deze oorlog, de verschrikkingen en ellende hebben meegemaakt sterven uit.
Wij leven inmiddels generaties lang in vrijheid. De verhalen vanuit de Tweede Wereldoorlog lijken minder indringend te worden. Gebruikte jaren 30 retoriek wordt vergeten, gevolgen ervan steeds abstracter en de doden zijn niet meer geworden dan cijfertjes in geschiedenisboeken.
Vernieuwende verhalen
Diverse actuele gebeurtenissen worden gebruikt om de herdenking aan de Tweede Wereldoorlog levend te houden. De verschrikkingen in Syrië zorgden ervoor dat vluchtelingen plots heel dichtbij kwamen. De getoonde beelden leken bizar veel op de zwart/wit foto’s uit de vorige eeuw. Uitgemoorde gezinnen, ontwrichte families, een gesloopte maatschappij. De geschiedenis herhaalt zich, elke oorlog weer. Dat dit tijdens de herdenkingsplechtigheden besproken wordt, vind ik een mooie manier om ellende uit het heden, ons te laten brengen tot het herdenken van het verleden.
Maar dan… In de door sommige politici gebruikte retoriek tegen deze vluchtelingen klinkt de echo van het NSB-weekblad Volk en Vaderland door. Sommige teksten lijken wel letterlijk overgenomen te zijn. De opgeklopte angstbeelden, de nationalistische toon en het makkelijke zondebokken aanwijzen, het zit er allemaal in. Het verspreiden van gevaarlijke laster, het denken in ‘volksvijanden’ en de aanvallen op de vrije pers: we zien het voor onze ogen gebeuren.
Hoe kan dit gebeuren in een land wat jaarlijks ‘dit nooit meer’ zegt?
Herdenk, bedenk en besluit
Ik blijf erbij: herdenk het geweld, herdenk de slachtoffers, de opoffering en de bevrijding. Herdenk hoe het allemaal zo mis heeft kunnen gaan. En weiger je ogen te sluiten voor het gebruikte mechanisme, herken de patronen en verzet je ertegen.
Wie herdenkt, moet besluiten op te staan om zich uit te spreken tegen uitsluiting, tegen discriminatie, tegen onrecht. In welke vorm dan ook, vanuit welke hoek dan ook.
Laat de herdenking haar waarde niet verliezen. Alsjeblieft.
